Παύλος Μελάς: Γράμματα από την Μακεδονία

«Γράμματα από τη Μακεδονία» ονομάζεται η σειρά δύο επεισοδίων που προβλήθηκε από την ΕΤ 3, τον Οκτώβριο 2008. Η ιδέα του εκπαιδευτικού σεναρίου, η έρευνα για την εκπόνησή του και η οργάνωση της παραγωγής έγινε από την Ιστορικό κ. Μαρία Ν. Τσακίρη, φίλη και συναγωνίστρια στον αγώνα τον καλό για εθνική διαφώτιση των μαθητών μας.

Μαρία, σε ευχαριστώ για την πολυσχιδή δράση σου. Είσαι μεγάλο κεφάλαιο για το Γυμνάσιο Σπάτων.

Σπύρος Παν. Κανελλόπουλος
Μαθηματικός

Ταμίας Εκτελεστικής Επιτροπής Δ.Α.Κ.Ε. Καθηγητών Δ.Ε.

Ταμίας στο Δ.Σ.  ΚΕ.ΜΕ.ΤΕ. της Ο.Λ.Μ.Ε.

 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τα δύο επεισόδια της σειράς σε ένα βίντεο

Η αναλυτική βιβλιογραφία πάνω στην οποία βασίστηκε η ταινία βρίσκεται στους τίτλους τέλους.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

«Παύλος Μελάς ― Γράμματα από τη Μακεδονία»
Απο την Ιστορικό – Αρχαιολόγο Μαρία Ν. Τσακίρη

Ο Στόχος της ταινίας

Η Εκπαιδευτική Τηλεόραση του ΥΠΕΠΘ λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του σχολικού προγράμματος, αλλά κι έχοντας ως στόχο γενικότερα την ενημέρωση των Ελλήνων εντός και εκτός Ελλάδας, για καίρια ιστορικά ζητήματα αποφάσισε την παραγωγή εκπαιδευτικής ταινίας με θέμα την προσωπικότητα του Παύλου Μελά και την συμβολή του στον Μακεδονικό Αγώνα, έτσι ώστε να αναδειχθεί ο ήρωας, αλλά και το αντίστοιχο κομμάτι της Ελληνικής ιστορίας.

Τα πρόσωπα πίσω από τη δημιουργία

Προς το σκοπό αυτό και για την επιστημονική υποστήριξη της ταινίας η Εκπαιδευτική Τηλεόραση συνεργάστηκε με το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα και τους ιστορικούς κ. Β. Γούναρη και κ. Π. Καραμπάτη, όπως επίσης και με την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Ελλάδας και τον Γενικό Γραμματέα της, ιστορικό, κ. Ι. Μαζαράκη-Αινιάν. Η Νάτα Ιωαννίδου-Μελά χορήγησε το οικογενειακό φωτογραφικό αρχείο και ταυτοποίησε  το πρόσωπο του Π.Μελά.

Την ιδέα του εκπαιδευτικού σεναρίου και την έρευνα για την εκπόνησή του, αλλά και την οργάνωση της παραγωγής έκανε από την πλευρά της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης η ιστορικός κ. Μαρία Ν. Τσακίρη. Τη σκηνοθεσία έκανε ο σκηνοθέτης κ. Τζαννέτος Κομηνέας και την παραγωγή ανέλαβε μέσω μειοδοτικού διαγωνισμού για λογαριασμό του ΥΠΕΠΘ ο κ. Γ. Κουρμούζας.

Το πρώτο επεισόδιο

Στο πρώτο επεισόδιο προβάλλονται στοιχεία από τη ζωή του Παύλου Μελά και την πολυσχιδή προσωπικότητά του, προκειμένου ν’ αναδείξει τα ταλέντα του και άγνωστες πτυχές της, αλλά και να ερμηνεύσει το πώς ο αγαπημένος ονειροπόλος των Αθηναϊκών σαλονιών μεταμορφώθηκε στον αγαπημένο της Μακεδονίας.

Στο α΄ μέρος δίνεται παράλληλα το πνευματικό και ιδεολογικό υπόβαθρο της εποχής με αναφορές στον ¨Δωδεκάλογο του Γύφτου¨ του Παλαμά, στο ¨Ταξίδι μου¨ του Ψυχάρη και στο πρότυπο του αληθινού ανθρώπου και υπεύθυνου αγωνιστή του Δελμούζου. Αυτό το υπόβαθρο διαμόρφωσε την προσωπικότητα του Μελά και του εμφύσησε τη διάθεση για αυτοθυσία απέναντι στα μεγάλα εθνικά θέματα. 

Στο ίδιο επεισόδιο περιγράφεται επίσης η στενή σχέση, ιδεολογική και συναισθηματική, που ανέπτυξε με το γυναικαδερφό του, Ίωνα Δραγούμη. Η σχέση αυτή ξεδιπλώνεται μέσα από αποσπάσματα της επιστολογραφίας των δύο ανδρών, όταν ο δεύτερος υπηρετούσε ως υποπρόξενος στο προξενείο Μοναστηρίου. Ο στόχος και των δύο κοινός: η άμυνα των ελληνικών κοινοτήτων απέναντι στο βουλγαρικό χείμαρρο.  

Το δεύτερο επεισόδιο

Το β΄ μέρος της ταινίας  στηρίζεται σχεδόν εξολοκλήρου στα γράμματα που ο ίδιος στέλνει από την Μακεδονία στη γυναίκα του Ναταλία Δραγούμη, αλλά και στα προσωπικά σημειωματάρια του που είχε πάντα μαζί του κατά  τη διάρκεια του Αγώνα του.

Σ΄ αυτό το επεισόδιο αναλύονται οι τρεις είσοδοι του Π. Μελά στη Μακεδονία υπό το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας και με μυστική απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης. Ο Μελάς ήδη από τη πρώτη αναγνωριστική του είσοδο στη Μακεδονία διαπιστώνει ότι το κήρυγμά του βρίσκει μεγάλη απήχηση στους ντόπιους. Ανακαλείται πίσω από τη κυβέρνηση με τη διαβεβαίωση ότι θα τον ξαναστείλουν σύντομα στη Μακεδονία με όπλα αυτή τη φορά.

Στη δεύτερη είσοδό του στη Μακεδονία, μεταμφιεσμένος σε ζωέμπορο, περιοδεύει μυστικά γύρω από τη Κοζάνη  και προχωράει στην οργάνωση του Αγώνα. Τον στηρίζει η αγάπη και η πίστη των αληθινών πατριωτών.

Στην τρίτη και μοιραία πορεία του στη Μακεδονία μ΄ εντολή του Μακεδονικού Κομιτάτου αναλαμβάνει την αρχηγία των σωμάτων Καστορίας – Μοναστηρίου.

«Αναλαμβάνω αυτόν τον αγώνα με όλη μου τη ψυχή και με την ιδέα ότι είμαι υποχρεωμένος να τον αναλάβω».

Οργανώνει την άμυνα των περιοχών και στήνει δικαστήρια, χωρίς να προβαίνει σε αντεκδικήσεις. Με την παρουσία του προστατεύει, εγκαρδιώνει, συμφιλιώνει και όποτε μπορεί να συγχωρήσει, συγχωρεί. Παρακολουθούμε την πορεία του, όπως πραγματικά εξελίχθηκε, μέσα από γνήσιο περιηγητικό υλικό των περιοχών που περιήλθε, μέχρι να φτάσει στο Ζέλοβο και τελικά στη Στάτιτσα, όπου και θα διαγραφεί το τέλος της σύντομης, αλλά τόσο σημαντικής του πορείας στη Μακεδονία. Ο θάνατός του ενέπνεε σταθερά τον ένοπλο Μακεδονικό Αγώνα και έγινε σταθμός πραγματικός για την εθνική συγκρότηση.

Τα ιστορικά και καλλιτεχνικά πρόσωπα της ταινίας

Προσπαθήσαμε να διαφυλάξουμε την αντικειμενικότητα των όσων παραθέτουμε και συγχρόνως επιδιώξαμε την αυθεντικότητα στη δραματοποίηση.

Το ρόλο του Παύλου Μελά ενσαρκώνει ο ηθοποιός Τάσος Νούσιας, γνωστός στους θιασώτες της ιστορικής μυθιστορηματικής ταινίας. Στο ρόλο της Ναταλίας Δραγούμη-Μελά εμφανίζεται δικαιωματικά λόγω και οικογενειακών καταβολών η ηθοποιός Ναταλία Δραγούμη. Ο ηθοποιός Αντώνης Φραγκάκης υποδύεται τον εμψυχωτή του Μακεδονικού Αγώνα και γυναικαδελφό του Μελά Ίωνα Δραγούμη. Μέσα στα πλαίσια της συναισθηματικής και ρεαλιστικής προσέγγισης ο ρόλος της κόρης του Π. Μελά, Ζωής, δόθηκε στην εξάχρονη Ώντρη Ρώκου-Μελά, δισεγγονή της οικογένειας.

Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι η ταινία υποστηρίχθηκε ηθικά από τους απογόνους του Μελά και των Δραγούμηδων και ιδιαιτέρως από την κ. Σοφία Ρωκ-Μελά, τον ιστορικό κ. Ι. Μαζαράκη-Αινιάν και την κ. Λεβίδη. Παράλληλα συνεργάστηκαν προς το σκοπό αυτό το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και η Προεδρική Φρουρά, καθώς και οι Μητροπόλεις Καστορίας και Φλωρίνης.  Ιδιαιτέρως, όμως εργάστηκε προς την κατεύθυνση αυτή η Διεύθυνση της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης.

Τα πιστεύω μας είναι η ιστορία της καρδιάς μας. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι αυτό το σημαντικό κομμάτι της νεοελληνικής ιστορίας το κάναμε εικόνα και δράση. 

Μαρία Ν. Τσακίρη

Ιστορικός – Αρχαιολόγος

 ΠΗΓΗ